โรคเยื่อบุช่องท้องอักเสบในแมว (FIP)

Posted Pongpao Hosathitam Cat

โรคเยื่อบุช่องท้องอักเสบในแมว (Feline Infectious Peritonitis – FIP)

เมื่อวันที่ 7 พฤศจิกายน 2557 ที่ผ่านมา มีน้องแมว ชื่อ Ruby อายุ  3 เดือน 23 วัน มาเข้ารับการตรวจรักษาที่ รพ.ส.เชียงใหม๋โชตนา อาการที่ตรวจพบ ได้แก่ อุณหภูมิร่างกายปรกติ เบื่ออาหาร ซึม ผอมโทรม เหงือกซีด ท้องมานน้ำ มีสภาวะขาดน้ำ  โดยก่อนหน้านี้ 4 วันเจ้าของเคยพา Ruby ไปรับการตรวจรักษาที่คลินิกสัตวแพทย์ใกล้บ้านด้วยอาการไข้สูง เบื่ออาหาร ได้รับการยาปฏิชีวนะมารักษา ปรากฏอาการไข้ลดลง แต่อาการเบื่ออาหารไม่ได้กระเตื้องขึ้นมากนัก  เจ้าของจึงพามาที่รพ.ส.เชียงใหม่โชตนาเพื่อตรวจหาสาเหตุและให้การเยียวยารักษา พบผลการตรวจหาโรคเอดส์แมว(FIV)/โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวแมว(FeLV)ปรากฏผลเป็นลบทั้งคู่ จึงตัดประเด็นโรคดังกล่าวออกไป

ส่วนผลตรวจเม็ดเลือดทั้งหมดและค่าทางเคมีพบว่า Ruby พบมีสภาวะเลือดจางผิดปรกติค่อนข้างมาก ปริมาณเกล็ดเลือดต่ำผิดปรกติมากเช่นกัน และค่าโปรตีนอัลบูมินในเลือดต่ำผิดปรกติมาก ซึ่งเป็นปัจจัยหนึ่งที่ทำให้เกิดภาวะท้องมานน้ำ กล่าวคือ กรณีเมื่อโปรตีนอัลบูมินต่ำผิดปรกติ ขบวนการจัดสมดุลในร่างกายจะผลักใสให้ของเหลวจากกระแสเลือดซึมผ่านไปไว้ในช่องท้อง – ท้องมานน้ำ หรือช่องทรวงอก – น้ำท่วมปอด (กรณีนี้จะทำให้หายใจลำบาก) หรือ ใต้ผิวหนังทำให้เกิดสภาวะบวมน้ำได้  เบื้องต้นทาง รพ.ส.ของเราเพ่งเล็งไปที่โรคเลือดจางจากการติดเชื้อในแมว (Feline Infectious Anemia) ซึ่งมักแพร่เชื้อด้วยหมัด  ทาง รพ.ส.เชียงใหม่โชตนาจึงได้จัดยารักษาให้ตามอาการ ได้แก่ ให้น้ำเกลือแก้ไขสภาวะขาดน้ำ ปฏิชีวนะและยาบำรุงเลือดตลอดจนยาขับปัสสาวะเพื่อบรรเทาอาการท้องมานน้ำ

วันที่ 11 พฤศจิกายน 2557 เนื่องจากอาการของ Ruby กระเตื้องขึ้นเพียงเล็กน้อย เจ้าของจึงได้นำมาตรวจอาการซ้ำอีกครั้ง ผลการตรวจร่างกายซ้ำพบว่า เหงือกยังคงซีดเหมือนเดิม ท้องมานน้ำลดลงเล็กน้อย เบื่ออาหารเช่นเคย กล่าวโดยรวมอาการทรงตัว  ครั้งนี้ทาง รพ.ส.เชียงใหม่โชตนา จึงได้มุ่งประเด็นไปยังโรคเยื่อบุช่องท้องอักเสบในแมว เพราะสภาพท้องมานน้ำในแมวมักมีสาเหตุจากโรคดังกล่าว ทั้งนี้จะพบว่าน้ำในช่องท้องมีลักษณะเป็นเมือกเหนียวปนด้วยฟองและมีเหลืองฟางข้าวผลการเจาะตรวจน้ำช่องท้องมีลักษณะตามที่กล่าวมาทุกประการ จึงมั่นใจได้ว่า Ruby ป่วยด้วยโรคเยื่อช่องท้องอักเสบแมว  ซึ่งเป็นโรคที่ไม่สามารถรักษาให้หายได้ ทำได้แค่ประคองรักษาตามอาการโดยให้น้ำเกลือ และยาปฏิชีวนะควบคุมเชื้อแบคทีเรียแทรกซ้อน  และ Ruby ก็จากไปเมื่อวันที่ 12 พฤศจิกายน 2557

Frothy appearrance of peritoneal fluid FIP-150x150

ของเหลวจากช่องท้องแมวที่ป่วยด้วยโรค FIP มีลักษณะเฉพาะสีเหลืองฟางข้าวเป็นเมือกข้นมีฟองปน

โรคเยื่อบุช่องท้องอักเสบแมวนี้ มีสาเหตุจากโคโรนาไวรัส ที่กลายพันธุ์จาก โคโรน่าไวรัสที่พบในลำไส้แมวไปเป็นโคโรนาไวรัสชนิดรุนแรงที่ทำให้เกิดโรคเยื่อบุช่องท้องอักเสบดังกล่าว  การป่วยเป็นโรคนี้เปรียบเสมือนเป็น “คำพิพากษาประหารชีวิต” สำหรับแมวเพราะปัจจุบันยังไม่มียาใดๆที่จะเอาโรคนี้อยู่ แม้แต่ อินเตอร์เฟรอน (Interferon)ก็ช่วยไม่ได้ เท่าที่นักวิจัยพยายามศึกษาค้นคว้าเกี่ยวกับโครโรนาไวรัสที่เป็นสาเหตุของโรคนี้มานานนับสิบๆปีพบว่าปัจจัยพันธุกรรมของแมวเกี่ยวข้องอย่างมากที่ทำให้มีโรคนี้เกิดขึ้น ที่พบชัดเจน คือ แมวสายพันธุ์ Burmese และ Berman ป่วยเป็นโรคนี้บ่อยมาก ทั้งนี้จะมีปัจจัยประกอบหลายอย่าง ได้แก่ ความเครียดต่อตัวสัตว์ การเลี้ยงฝูงแมวขนาดใหญ่แบบแออัด การจัดการสุขภิบาลไม่ดี ฯลฯ เป็นต้น ร่วมกับการมีแมวสายพันธุ์ดังกล่าว ส่งผลทำให้โคโรนาไวรัสจากลำไส้แมวกลายพันธุ์มาเป็นโคโรนาไวรัสชนิดรุนแรงที่เป็นสาเหตุของโรค Feline Infectious Peritonitis ดังกล่าว โอกาสของการติดต่อโรคนี้จากแมวสู่แมวด้วยกันค่อนข้างต่ำ

Corona virus images

รูปร่างลักษณะเชื้อโคโรนาไวรัส FIP ดูผ่านกล้องอีเล็คตรอน

 

สำหรับวัคซีนป้องกันโรคนี้ยังได้ผลไม่ดีพอ นักวิจัยบางกลุ่มไม่แนะนำให้ใช้วัคซีนป้องกันโรคนี้เพราะไม่ค่อยได้ผลในการป้องกันที่ดีนัก  ทั้งนี้อาจเนื่องจากว่าระบบการสร้างภูมิคุ้มกันของแมวจะทำงานได้ดีเมื่ออายุถึง 16 อาทิตย์เป็นต้นไป และการทำวัคซีนก็ต้องเมื่ออายุ 16 อาทิตย์ขึ้นไปเท่านั้น   หากให้วัคซีนก่อนหน้านี้การสร้างภูมิคุ้มกันก็ไม่ได้ผลเพราะระบบการสร้างภูมิคุ้มกันในร่างกายของลูกแมวยังไม่พร้อมสมบูรณ์  ระหว่างช่วงเวลาก่อนหน้านี้ลูกแมวมีโอกาสรับเชื้อโคโรนาไวรัสที่กลายพันธุ์ได้เสมอ

FIP images

แมวป่วยเป็น FIP แบบ Wet พบมีอาการท้องมานน้ำ

การป้องกันที่ดีที่สุด คือ การคัดเลือกแมวสายพันธุ์ที่ไม่ไวต่อโรคนี้ เลือกหาลูกแมวจากคอกแมวที่ดูแลจัดการด้านสุขาภิบาลที่ดี  เลือกลูกแมวจากฝูงคอกแมวเล็กๆ ดูแลเอาใจใส่ลูกแมวอย่าให้มีความเครียดระหว่างรอให้วีคซีนป้องกันโรคดังกล่าวที่อายุ16 อาทิตย์ เป็นต้น